Kasacja w sprawie karnej
Kiedy w sprawie karnej zapada wyrok sądu odwoławczego, czyli sądu II instancji, sprawa jest zakończona*. Taki wyrok jest prawomocny i podlega wykonaniu. Nie znaczy to jednak, że nie można zaskarżyć go, jeśli strona (tj. oskarżony, a właściwie na tym etapie – skazany, lub oskarżyciel) nie zgadza się z tym wyrokiem. Środkiem zaskarżenia wyroku sądu odwoławczego kończącego prawomocnie postępowanie w sprawie karnej jest kasacja. Niżej krótko o tym, kiedy i z jakich powodów można ją wnieść.
Kasacja – środek nadzwyczajny
Kodeks postępowania karnego traktuje kasację jako nadzwyczajny środek zaskarżenia, dopuszczalny tylko wyjątkowo, co wyraża się m.in. w tym, że można ją wnieść tylko w niektórych kategoriach spraw i tylko z powodu najpoważniejszych błędów sądu odwoławczego. Jest do tego środkiem sformalizowanym, nacechowanym znacznym rygoryzmem proceduralnym, zarówno jeśli chodzi o jej wnoszenie (konieczność reprezentacji przez radcę prawnego lub adwokata, wysoka opłata), jak i rozpoznanie (obowiązkowa odpowiedź prokuratora na kasację, możliwość oddalenia kasacji przez Sąd Najwyższy w składzie jednoosobowym na posiedzeniu bez udziału stron). Mimo to kasacja jest środkiem, który umiejętnie stosowany może być skutecznym sposobem podważenia prawomocnego rozstrzygnięcia w sprawie karnej.
Kiedy przysługuje kasacja?
Zasadniczo kasacja w sprawie karnej przysługuje stronom postępowania:
– od wyroków (tylko wyjątkowo od orzeczeń w formie postanowienia, np. w przypadku orzeczenia tzw. środka zabezpieczającego),
– tylko wyroków wydanych przez sąd odwoławczy,
– tylko od wyroków kończących postępowanie (jeśli sąd odwoławczy nie zakończył sprawy swym wyrokiem, lecz orzekł o uchyleniu wyroku I instancji i przekazaniu sprawy karnej do ponownego rozpoznania w I instancji – od takiego rozstrzygnięcia przysługuje inny środek zaskarżenia, zwany skargą),
– skazanemu kasacja przysługuje tylko jeśli wymierzono mu karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia, zaś oskarżycielowi – tylko jeśli oskarżonego uniewinniono lub umorzono postępowanie sądowe wobec niego (np. z powodu przedawnienia); jednak od tych ograniczeń też są wyjątki w przypadku najpoważniejszych błędów proceduralnych, nazywanych bezwzględnymi przyczynami odwoławczymi (zob. art. 439 § 1 k.p.k.).
Kasacja nie przysługuje zatem m.in. od:
– wyroków, które stały się prawomocne w I instancji,
– wyroków uchylających i przekazujących sprawę do ponownego rozpoznania w I instancji,
– postanowień w postępowaniu wykonawczym,
– uzasadnienia.
Podstawy kasacji
Podstawą kasacji w sprawie karnej mogą być tylko naruszenia prawa. Najlepiej jeśli mają one kwalifikowaną formę bezwzględnych przyczyn odwoławczych (o których była mowa wyżej). Jeśli tego rodzaju uchybień w sprawie nie ma, kasacja może też być oparta na innym naruszeniu prawa, pod warunkiem, że było ono rażące i istotnie wpłynęło na treść rozstrzygnięcia zaskarżanego kasacją. Co ważne, podstawą kasacji powinny być, co do zasady, błędy sądu odwoławczego. Tylko wyjątkowo można oprzeć kasację na uchybieniu popełnionym przez sąd I instancji, wymaga to jednak odpowiedniego sformułowania zarzutu kasacyjnego.
Niedopuszczalne jest zawarcie w kasacji zarzut niewspółmierności wymierzonej kary czy środka karnego. Wymierzona kara może być przedmiotem zarzutu kasacyjnego tylko wtedy, gdy wadą nie jest sama niewspółmierność, lecz rażące naruszenie prawa, do którego doszło przy jej wymierzeniu i które istotnie wpłynęło na jej wymiar. Innym niedopuszczalnym w kasacji zarzutem jest zarzut dokonania przez sąd błędnych ustaleń faktycznych. Trzeba zaznaczyć, że w pewnym ograniczonym zakresie istnieje możliwość poddania pod kontrolę kasacyjną także dokonanych w sprawie karnej ustaleń faktycznych. Jednak jest to możliwe jedynie pośrednio, poprzez umiejętne sformułowanie zarzutu naruszenia prawa procesowego.
Treść, forma, termin
Kasację w sprawie karnej może wnieść tylko radca prawny lub adwokat w imieniu strony. Jest to tzw. przymus adwokacko – radcowski. Kasacja jest więc zawsze pismem pochodzącym od profesjonalnego reprezentanta, musi wskazywać zaskarżony wyrok, zawierać wniosek kasacyjny i uzasadnienie. Kluczową kwestią dla powodzenia kasacji są jednak zawarte w niej zarzuty, czyli wytknięte przez autora kasacji błędy popełnione przez sąd odwoławczy. Zarzuty są tak ważne dlatego, że Sąd Najwyższy rozpoznając kasację co do zasady bada sprawę tylko w zakresie tych zarzutów. Sąd Najwyższy tylko w w bardzo wyjątkowych przypadkach może wziąć pod uwagę uchybienia,, których nie wskazano w zarzutach kasacyjnych. Jeśli więc w zarzutach kasacyjnych pominie się jakiś błąd sądu odwoławczego, Sąd Najwyższy co do zasady nie weźmie go pod uwagę, tak jakby ten błąd w sprawie nie wystąpił (więcej o ty, jak napisać kasację – już wkrótce).
Kasację w sprawie karnej należy wnieść w ciągu 30 dni od doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Jednak żeby otworzyć sobie ten termin należy złożyć wcześniej wniosek o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem. Ten wniosek należy złożyć w ciągu 7 dni od ogłoszenia wyroku sądu II instancji. Jeśli więc strona rozważająca wniesienie kasacji w sprawie karnej nie złoży wniosku o odpis wyrok z uzasadnieniem w ciągu 7 dniu od jego ogłoszenia, straci możliwość wniesienia kasacji.
Jeśli tekst zachęcił Cię do zadania pytania, zadzwoń lub napisz – tel. 609 747 197 lub e-mail: rusinek@kancelaria-rusinek.pl
*[1] Są wyjątki – sąd odwoławczy może (w rzadkich przypadkach) wydać tzw. wyrok kasatoryjny, czyli przekazać sprawę do ponownego rozpoznania w I instancji.